Przemysł 5.0 to pojęcie, które wyznacza nowy kierunek w globalnym podejściu do produkcji. Po erze dominacji automatyzacji i technologii cyfrowych głównym celem staje się współpraca między człowiekiem a maszynami. Nowoczesne technologie, takie jak sztuczna inteligencja (AI), Internet Rzeczy (IoT) czy robotyka, mają wspierać ludzką kreatywność i intuicję, a nie je zastępować.
W Polsce to podejście dopiero zyskuje na popularności, ale jego potencjał jest ogromny. Jak stwierdził Kamil Wołkowiński z NTT DATA Business Solutions:
„Bez wdrożenia nowoczesnych technologii w organizacjach przestaniemy być konkurencyjni.”
W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest Przemysł 5.0, jakie korzyści przynosi firmom, i dlaczego Polska powinna postawić na rozwój w tym kierunku.
Przemysł 5.0: Czym różni się od poprzednich rewolucji przemysłowych?
Od automatyzacji do współpracy: zmiana paradygmatu
Przemysł 4.0 był przełomem, który zrewolucjonizował produkcję dzięki wprowadzeniu cyfryzacji i automatyzacji. Dzięki takim technologiom, jak Internet Rzeczy (IoT), sztuczna inteligencja (AI) czy analiza Big Data, przedsiębiorstwa zyskały możliwość precyzyjnego zarządzania procesami produkcyjnymi. Jednak w tej rewolucji to maszyny i efektywność systemów były kluczowym punktem zainteresowania.
Przemysł 5.0 przesuwa ten akcent, wprowadzając podejście zorientowane na człowieka (human-centric approach). Tutaj człowiek staje się nie tylko użytkownikiem technologii, ale jej integralną częścią, a technologie są projektowane w taki sposób, aby wspierały rozwój ludzki, poprawiały jakość pracy i wzmacniały kreatywność.
Jak zauważa Komisja Europejska w swoim raporcie „Industry 5.0: A Transformative Vision for Europe”:
„Celem Industry 5.0 jest stworzenie bardziej zrównoważonego, elastycznego i inkluzywnego przemysłu.”
To podejście oznacza, że maszyny i systemy technologiczne nie konkurują z człowiekiem, lecz stają się jego partnerami.
Główne filary Przemysłu 5.0
- Człowiek w centrum
Kluczowym założeniem Przemysłu 5.0 jest uwzględnienie potrzeb, umiejętności i dobrostanu pracownika. Technologie mają poprawiać warunki pracy, eliminując najbardziej monotonne, powtarzalne lub niebezpieczne zadania. W zamian pracownicy mogą skupić się na zadaniach wymagających kreatywności, innowacyjności czy umiejętności interpersonalnych.Jak tłumaczy Adam Łosiński, lider zespołu konsultantów SAP w NTT DATA Business Solutions:„W erze Przemysłu 5.0 rola człowieka nie zanika – wręcz przeciwnie. Technologia wspiera nas w efektywniejszym wykorzystaniu naszego potencjału, ale to my nadal podejmujemy kluczowe decyzje.”Jednym z przykładów technologii wspierających pracowników są roboty współpracujące (Cobots), które ułatwiają codzienne zadania, jednocześnie pozostawiając pełną kontrolę w rękach człowieka. - Zrównoważony rozwój
Przemysł 5.0 kładzie silny nacisk na redukcję negatywnego wpływu na środowisko. Obejmuje to zarówno efektywniejsze zarządzanie zasobami, jak i integrację odnawialnych źródeł energii w procesach produkcyjnych.Coraz więcej firm podejmuje działania w ramach strategii ESG (Environmental, Social, Governance), które harmonizują rozwój przemysłowy z wymaganiami środowiskowymi. Produkcja nie może już być jedynie wydajna – musi być także ekologiczna i odpowiedzialna społecznie.Jak podkreśla raport Komisji Europejskiej, przedsiębiorstwa stosujące zasady zrównoważonego rozwoju zyskują przewagę konkurencyjną na rynkach międzynarodowych, ponieważ klienci i inwestorzy coraz bardziej doceniają firmy działające proekologicznie. - Odporność na zmiany i zakłócenia
Przemysł musi być przygotowany na różnego rodzaju wyzwania – od zakłóceń w łańcuchach dostaw, poprzez zmiany ekonomiczne, aż po wyzwania demograficzne i społeczne. Wprowadzenie technologii, takich jak analityka predykcyjna czy AI, umożliwia firmom szybsze reagowanie na zmiany i lepsze zarządzanie kryzysami.Na przykład sztuczna inteligencja może przewidywać awarie maszyn, minimalizując ryzyko przestojów w produkcji, a systemy IoT pozwalają na monitorowanie łańcuchów dostaw w czasie rzeczywistym.
Co oznacza „human-centric approach” w praktyce?
Przemysł 5.0 to nie tylko technologiczne innowacje, ale również zmiana kulturowa w podejściu do pracy i produkcji. Praktyczne zastosowanie tego podejścia można zauważyć w trzech głównych obszarach:
- Personalizacja produkcji
W erze Przemysłu 5.0 konsumenci coraz częściej oczekują produktów dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb. Dzięki wykorzystaniu inteligentnych systemów i robotyki, firmy mogą produkować na zamówienie, zmniejszając jednocześnie ilość marnotrawionych zasobów. - Lepsze warunki pracy
Zastosowanie nowoczesnych technologii pozwala pracownikom skupić się na bardziej wartościowych zadaniach, podczas gdy maszyny wykonują najbardziej żmudne prace. Dodatkowo systemy wspierane przez AI mogą służyć jako wirtualni asystenci, pomagając w podejmowaniu decyzji czy optymalizacji procesów. - Edukacja i rozwój kompetencji
Wraz z wprowadzeniem nowych technologii wzrasta potrzeba kształcenia pracowników. Przemysł 5.0 stawia na rozwój umiejętności, które pozwalają lepiej współpracować z maszynami – zarówno w zakresie obsługi technologii, jak i wykorzystywania danych do podejmowania decyzji.Jak zauważa raport World Economic Forum:„Do 2030 roku ponad połowa miejsc pracy będzie wymagała nowych kompetencji związanych z technologiami cyfrowymi i analityką danych.”
Technologie napędzające Przemysł 5.0
Sztuczna inteligencja (AI) i Big Data: fundamenty inteligentnej produkcji
AI oraz analityka danych stanowią kluczowe narzędzia Przemysłu 5.0, umożliwiając analizę ogromnych ilości informacji w czasie rzeczywistym. Dzięki temu firmy mogą lepiej rozumieć swoje procesy, szybciej identyfikować problemy i podejmować bardziej trafne decyzje.
Jednym z praktycznych zastosowań AI jest predykcyjne utrzymanie ruchu. Systemy oparte na sztucznej inteligencji są w stanie monitorować parametry pracy maszyn, przewidując potencjalne awarie. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą zaplanować prace serwisowe, unikając kosztownych przestojów.
Jak zauważa Adam Łosiński, ekspert SAP:
„Systemy AI wspierają ludzi w zadaniach analitycznych, ale ostateczne decyzje należą do człowieka. Przemysł 5.0 nie eliminuje człowieka z procesu – wzmacnia jego rolę, dając mu lepsze narzędzia do działania.”
Dodatkowo AI znajduje zastosowanie w optymalizacji produkcji, analizie popytu czy zarządzaniu łańcuchami dostaw. Dzięki Big Data przedsiębiorstwa mogą wychwytywać wzorce w danych, które wcześniej były niedostrzegalne, a to pozwala na podejmowanie decyzji opartych na konkretnych faktach, a nie jedynie na intuicji.
Roboty współpracujące (Cobots): technologia blisko człowieka
Cobots to roboty nowej generacji, które zostały zaprojektowane z myślą o bezpośredniej współpracy z ludźmi. W przeciwieństwie do tradycyjnych robotów przemysłowych, które wymagają odseparowania od pracowników ze względów bezpieczeństwa, coboty są wyposażone w zaawansowane systemy sensorów i algorytmów pozwalających na bezpieczną interakcję.
Ich zastosowanie jest niezwykle szerokie:
- W dużych fabrykach coboty wykonują precyzyjne zadania, takie jak montaż elementów czy kontrola jakości.
- W mniejszych zakładach pomagają przy prostszych operacjach, dostosowując się do zmieniających się potrzeb produkcyjnych.
Coboty odgrywają kluczową rolę w Przemyśle 5.0, ponieważ eliminują monotonne i powtarzalne zadania, pozwalając pracownikom skupić się na bardziej złożonych i kreatywnych obowiązkach.
Przykładem zastosowania cobotów jest ich rola w sektorze farmaceutycznym, gdzie precyzyjnie odmierzają dawki składników w procesie produkcji leków, lub w logistyce, gdzie wspierają proces kompletacji zamówień.
Internet Rzeczy (IoT): inteligentna komunikacja maszyn
Internet Rzeczy (IoT) to technologia, która pozwala urządzeniom i maszynom na wzajemną komunikację oraz wymianę danych w czasie rzeczywistym. W kontekście Przemysłu 5.0 IoT odgrywa kluczową rolę w tworzeniu zintegrowanych systemów produkcyjnych.
IoT umożliwia:
- Monitorowanie maszyn: Sensory IoT zbierają dane o stanie urządzeń, temperaturze, ciśnieniu czy zużyciu energii, co pozwala na dokładniejszą kontrolę procesów.
- Optymalizację zasobów: Dane z urządzeń IoT pomagają w lepszym planowaniu produkcji i zarządzaniu magazynami.
- Zwiększenie efektywności: Wykorzystanie IoT w połączeniu z Big Data umożliwia automatyczną analizę procesów, identyfikując obszary wymagające poprawy.
Na przykład w fabrykach samochodowych IoT może monitorować każdą linię produkcyjną, automatycznie sygnalizując konieczność dostarczenia brakujących komponentów, co minimalizuje przestoje.
Dodatkowo IoT wspiera zrównoważony rozwój – dzięki precyzyjnemu monitorowaniu zużycia energii i surowców, firmy mogą lepiej zarządzać zasobami, ograniczając ich marnotrawstwo.
Rozszerzona i wirtualna rzeczywistość (AR/VR): nowa perspektywa w produkcji
Technologie AR (rozszerzona rzeczywistość) i VR (wirtualna rzeczywistość) otwierają zupełnie nowe możliwości w procesach przemysłowych, szczególnie w obszarach szkoleń, projektowania i obsługi maszyn.
Szkolenia i edukacja
AR i VR pozwalają na tworzenie realistycznych symulacji, które pomagają pracownikom w nauce obsługi skomplikowanych urządzeń. Dzięki temu nowi pracownicy mogą zdobywać doświadczenie w bezpiecznym, wirtualnym środowisku, zanim przejdą do pracy na rzeczywistym sprzęcie.
Wsparcie operatorów
AR umożliwia wyświetlanie informacji na bieżąco w polu widzenia operatora, co znacząco ułatwia obsługę maszyn. Na przykład technik serwisowy może widzieć instrukcje naprawy bezpośrednio na ekranie gogli AR, co skraca czas potrzebny na diagnozowanie problemów.
Prototypowanie i projektowanie
VR jest szczególnie przydatna w projektowaniu produktów, pozwalając inżynierom na tworzenie i testowanie prototypów w wirtualnym środowisku, zanim zostaną wykonane w rzeczywistości. Taka technologia zmniejsza koszty i czas potrzebny na opracowanie nowych produktów.
Jak zauważa raport PwC:
„Wykorzystanie AR i VR w przemyśle może zwiększyć efektywność pracy nawet o 40%, jednocześnie zmniejszając ryzyko błędów.”powaniu oraz wsparciu operatorów w obsłudze skomplikowanych maszyn.
Polska na tle Europy – wyzwania i potencjał
Obecny poziom wdrożeń
Według raportu Komisji Europejskiej z 2024 roku Polska znajduje się na końcu listy krajów UE pod względem adopcji kluczowych technologii Przemysłu 5.0. Najbardziej zaawansowane kraje, takie jak Szwecja, wykorzystują IoT, AI i robotykę w ponad 60% przedsiębiorstw. W Polsce ten odsetek wynosi jedynie 30-40%.
Jak zauważa raport „Community Innovation Survey”:
„Polska ma najwyższy odsetek firm, które nie planują wdrażania nowych technologii w najbliższej przyszłości – 40%.”
Czynniki hamujące rozwój
- Brak inwestycji w technologie: Firmy wolą modernizować istniejący sprzęt zamiast wdrażać zupełnie nowe rozwiązania.
- Niedobór wykwalifikowanej kadry: Pracownicy często nie posiadają umiejętności wymaganych do obsługi zaawansowanych systemów.
- Niskie nakłady na badania i rozwój (R&D): Polska przeznacza mniej niż 1,4% PKB na R&D, podczas gdy średnia unijna to 2,2%.
Szanse na rozwój
Pomimo wyzwań, Polska ma kilka atutów, które mogą przyspieszyć transformację:
- Dynamicznie rozwijający się sektor IT: Polska jest jednym z liderów outsourcingu IT w Europie.
- Rosnące zainteresowanie zrównoważonym rozwojem: Firmy coraz częściej dostrzegają korzyści płynące z inwestowania w zieloną energię i ESG.
- Dostęp do funduszy unijnych: Programy takie jak Horizon Europe oferują wsparcie finansowe dla innowacyjnych projektów.
Dlaczego warto wdrażać Przemysł 5.0?
Korzyści dla firm
Wdrożenie rozwiązań Przemysłu 5.0 przynosi szereg wymiernych korzyści:
- Zwiększenie efektywności: Automatyzacja powtarzalnych zadań pozwala na szybszą realizację procesów.
- Poprawa jakości produktów: Nowoczesne technologie minimalizują ryzyko błędów.
- Redukcja kosztów: Inteligentne systemy zarządzania pomagają lepiej wykorzystać zasoby.
- Większa elastyczność: Firmy mogą szybciej reagować na zmiany rynkowe i zakłócenia w łańcuchach dostaw.
Jak zauważa Tomasz Mackiewicz z Łukasiewicz – Poznański Instytut Technologiczny:
„Automatyzacja procesów produkcyjnych nie tylko zwiększa wydajność, ale też zmniejsza ryzyko błędów, co jest kluczowe dla konkurencyjności na globalnym rynku.”
Korzyści społeczne i ekologiczne
Przemysł 5.0 ma również pozytywny wpływ na społeczeństwo i środowisko:
- Tworzenie miejsc pracy: Wymaga nowych specjalistów, takich jak programiści IoT czy analitycy danych.
- Zmniejszenie wpływu na środowisko: Dzięki efektywnemu zarządzaniu zasobami i wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.
- Lepsze warunki pracy: Maszyny przejmują najbardziej uciążliwe i niebezpieczne zadania.
Jak wdrożyć Przemysł 5.0?
Krok po kroku
- Analiza potrzeb i zasobów
Firmy powinny zacząć od oceny, które obszary działalności mogą najbardziej skorzystać z wdrożenia nowych technologii. - Inwestycje w kompetencje pracowników
Szkolenia i kursy są niezbędne, aby przygotować kadrę do pracy z nowymi technologiami. - Stopniowe wdrażanie technologii
Zamiast rewolucji, warto postawić na ewolucję – zacząć od jednego obszaru i stopniowo rozszerzać zmiany. - Współpraca z ekspertami
Partnerstwa z firmami specjalizującymi się w implementacji technologii, takimi jak NTT DATA czy SAP, mogą znacznie ułatwić proces transformacji.
Wspieranie transformacji przez państwo
Rola państwa w promowaniu Przemysłu 5.0 jest nieoceniona. Wsparcie finansowe, ulgi podatkowe oraz programy edukacyjne mogą znacząco przyspieszyć adaptację nowoczesnych technologii w polskim przemyśle.
Przemysł 5.0 – Podsumowanie
Przemysł 5.0 to nie tylko kolejny etap rozwoju technologicznego, ale przede wszystkim zmiana filozofii, która kładzie nacisk na człowieka, jego kreatywność i współpracę z zaawansowanymi systemami. W przeciwieństwie do Przemysłu 4.0, który skupiał się głównie na automatyzacji i efektywności, Przemysł 5.0 stawia na synergię między człowiekiem a technologią. Maszyny i algorytmy nie zastępują ludzi – wspierają ich w pracy, podnoszą komfort, eliminują najbardziej monotonne i niebezpieczne zadania, a jednocześnie pozwalają skupić się na innowacyjności i zadaniach wymagających ludzkiej intuicji oraz kreatywności.
Jednym z filarów tego podejścia jest również zrównoważony rozwój, który nabiera coraz większego znaczenia w kontekście globalnych wyzwań ekologicznych. Firmy, które postawią na rozwiązania oparte na zielonej energii i efektywnym zarządzaniu zasobami, nie tylko spełnią rosnące wymagania klientów, ale także zwiększą swoją konkurencyjność na międzynarodowym rynku. W erze, gdzie kwestie ESG (Environmental, Social, Governance) odgrywają kluczową rolę, Przemysł 5.0 pozwala przedsiębiorstwom rozwijać się w sposób odpowiedzialny społecznie i ekologicznie.
Technologie takie jak AI, IoT, Big Data, AR/VR czy coboty stanowią fundament Przemysłu 5.0, oferując firmom możliwości, które jeszcze dekadę temu wydawały się odległą przyszłością. AI i analityka Big Data wspierają podejmowanie trafnych decyzji opartych na faktach, IoT umożliwia zdalne monitorowanie procesów, a coboty i rzeczywistość rozszerzona pomagają w wykonywaniu codziennych zadań w sposób bardziej precyzyjny i bezpieczny. Razem te technologie tworzą ekosystem, który wzmacnia odporność organizacji na zmiany oraz zakłócenia gospodarcze i społeczne.
Polska, choć obecnie znajduje się na końcu stawki pod względem wdrożeń technologii, ma szansę nadrobić zaległości. Silny sektor IT, dostęp do funduszy unijnych oraz rozwijająca się gospodarka cyfrowa to solidne podstawy, które można wykorzystać do transformacji. Wyzwania, takie jak niedobór wykwalifikowanej kadry czy niskie nakłady na badania i rozwój, muszą zostać potraktowane jako priorytety. Kluczem do sukcesu jest inwestowanie w kompetencje pracowników, stopniowe wdrażanie nowych technologii oraz budowanie świadomości o korzyściach wynikających z Przemysłu 5.0.
W kontekście globalnym Polska może znaleźć swoją niszę, rozwijając się w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju i adaptując rozwiązania, które wspierają odporność przemysłu na zmieniające się warunki rynkowe. Jak zauważył Adam Łosiński:
„Firmy, które już dziś zaczną wdrażać zasady Przemysłu 5.0, zyskają przewagę konkurencyjną i lepiej przystosują się do przyszłych wyzwań.”
Przemysł 5.0 nie jest jedynie technologiczną rewolucją – to także zmiana kulturowa i organizacyjna. Firmy, które postawią na human-centric approach, rozwój kompetencji pracowników oraz zrównoważony rozwój, będą nie tylko bardziej innowacyjne, ale również bardziej odporne i gotowe na wyzwania przyszłości.
W obliczu globalnych trendów i lokalnych potrzeb polski przemysł stoi przed szansą na wielki skok technologiczny i organizacyjny. Warunkiem sukcesu jest jednak odwaga w podejmowaniu decyzji, inwestycje w ludzi i technologie oraz współpraca między sektorem prywatnym, publicznym i naukowym. To od nas zależy, czy przyszłość, jaką oferuje Przemysł 5.0, stanie się rzeczywistością w polskich fabrykach i firmach.
